Wanneer ik mensen vertel dat ik geïnteresseerd ben in microkrediet, krijg ik gemengde reacties die bijna altijd sceptisch zijn. De mensen die werken in NGO’s vertellen mij over de schade die is veroorzaakt aan gemeenschappen en er wordt me aangeraden afstand te houden van een aantal vage instituties.
Microkrediet, als sector, zit tussen liefdadigheidsorganisaties en commerciële instellingen in. Ook al heeft het voor lange tijd de steun van beidde bovengenoemde vormen gehad, begint de reputatie sinds kort in te storten.
Oprichter van de Grameen Bank in 1983 en Nobelprijswinnaar voor de vrede, Mohammed Yunus, is de pionier van microkrediet. Zijn doel was om de armen toegang te geven tot financiële systemen, dat als alternatief kon dienen voor lokale geldschieters, die vaak tegen zeer hoge rente geld lenen en misbruik maakten van hun klanten.
Omdat Grameen’s model van microkrediet zo succesvol was, begonnen veel instituties het aan te passen aan hun lokale omstandigheden en hierdoor begon de microkrediet sector zich over de wereld te verspreiden.
Maar recentelijk, spreken diegenen die de ontwikkelingen in deze sector bijhouden, van het vertrek van Yunus bij de Grameen Bank of de ‘situatie in India’.
In 2010 was er een schandaal in Andhra Pradesh, een regio in India waar 30 tot 40% van de portfolio van microkrediet zit, over zelfmoorden die mogelijk zijn veroorzaakt door de schulden die mensen hadden bij lokale instituties die microkrediet verleenden (MFI’s).
Sommige bronnen hebben het over zeven zelfmoorden, anderen zeggen dertig, en het is niet duidelijk of het alleen de media was, die MFI’s beschuldigden, of ook de families van slachtoffers.
De zelfmoordincidenten gebeurden tegelijkertijd met de beursgang van een van de grootste MFI’s, SKS Microfinance. Hiermee werd tijdens de IPO 350 miljoen dollar gegenereerd dat leidde tot een exponentiële groei voor het bedrijf. Dit veroorzaakte echter ook het besluit van de Indische overheid om een meer vijandige houding aan te nemen tegenover de sector, door sommige MFI’s te verbieden om krediet te verstrekken.
Microkrediet heeft zonder meer gebreken. In de afgelopen jaren zijn investeerders meer geïnteresseerd geraakt in MFI’s, om meer arme mensen in staat te stellen om aan financiële middelen te komen. Dit heeft zich echter vaak vertaald in extreme winstmaximalisatie van de betrokken organisaties.
Andhra Pradesh was niet de enige regio in de wereld waar geldleners zelfmoord pleegden, zo zijn er een aantal alarmerende verhalen over agressieve schuldeisers in Latijns-Amerika die mensen met de dood bedreigen.
MFI’s eisen soms schrikbarende rente percentages die hoger dan 30% kunnen zijn, omdat zij claimen dat het veel risico met zich mee brengt om kleine bedragen te lenen in afgelegen gebieden. Het ziet er naar uit dat de snelle groei in deze sector er toe heeft geleid dat enige structuur ontbreekt en dat winstmaximalisatie het enige doel is.
Concluderend kan dan ook worden gezegd dat de situatie rondom microkrediet slecht is. Toch is er nog hoop. De ironie is dat de kleine terugslag die microkredieten op dit moment doormaken, het resultaat is van exponentiële groei en overvloedige aandacht in de media. Met meer en meer commercialisatie van MFI’s, is er wellicht een noodzaak om te beginnen met het maken van onderscheid tussen instituties. Voor die instituties, wiens doel hoofdzakelijk winst maken is, moeten duidelijke en transparante doelen worden afgegeven aan de buitenwereld, zodat investeerders en geldleners weten waar zij mee in zee gaan.
Ayako Iba.
